از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۵۰۰ نمونه‌گیری از گزش پشه آئدس در استان هرمزگان انجام شده است. بر پایه اعلام دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، ۲۰ مورد از این نمونه‌ها در بندرعباس مثبت بوده است. این آمار، زنگ خطر جدی را برای استان به صدا درآورده است؛ استانی که به دلیل شرایط جغرافیایی و آب‌وهوای گرم و مرطوب، زمینه مناسبی برای زیست و تکثیر این پشه دارد.
هرچند تاکنون هیچ مورد مرگ و میر ناشی از تب دنگی در هرمزگان گزارش نشده، اما تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد بی‌توجهی به هشدارها می‌تواند پیامدهای خطرناکی به دنبال داشته باشد. تب دنگی با علائمی همچون تب شدید، دردهای عضلانی و مفصلی، سردرد و گاهی خونریزی بروز می‌کند و در صورت پیشرفت می‌تواند به سندرم شوک دنگی منجر شود.
آموزش و آگاهی در محیط‌های اداری
در نشست تخصصی که با حضور کارشناسان بهداشت محیط، مامایی و سلامت روان در شرکت برق هرمزگان برگزار شد، بر نقش محوری ادارات در کنترل و پیشگیری تأکید شد.
مهدی عسکری، کارشناس بهداشت محیط، با اشاره به اهمیت پاکسازی محیط‌های کاری گفت: آب‌های راکد، گلدان‌ها و حتی چاله‌های کوچک می‌توانند به محلی برای تخم‌گذاری پشه آئدس تبدیل شوند. اگر کارکنان ادارات در این زمینه جدیت داشته باشند، بخش بزرگی از چرخه انتقال بیماری متوقف خواهد شد.
کارشناسان مامایی و سلامت روان حاضر در جلسه نیز بر ضرورت ارتقای سطح آگاهی کارکنان و انتقال این آموزش‌ها به خانواده‌ها تأکید کردند. به گفته آنان، هر فرد می‌تواند نقش یک سفیر سلامت را ایفا کند و از محیط کار و خانه خود آغازگر یک حرکت پیشگیرانه باشد.
آئدس؛ تهدیدی پنهان با خطوط سیاه و سفید
پشه آئدس به دلیل خطوط سیاه و سفید روی بدن و پاهایش به راحتی قابل شناسایی است. این پشه ناقل بیماری‌های خطرناکی همچون تب دنگی، زیکا و چیکونگونیاست. ویژگی مهم آئدس، فعالیت در ساعات اولیه صبح و هنگام غروب است؛ زمانی که اغلب مردم در رفت‌وآمد یا مشغول کار هستند.
بر اساس گزارش‌های رسمی، آئدس توانایی تخم‌گذاری در کوچک‌ترین تجمع‌های آبی را دارد؛ از بشکه‌های ذخیره آب گرفته تا زیرگلدانی‌ها و حتی درب بطری‌های دور ریخته‌شده. همین ویژگی موجب می‌شود که حذف کامل آن بدون مشارکت گسترده عمومی امکان‌پذیر نباشد.
از آنجا که درمان قطعی برای تب دنگی وجود ندارد، مراقبت‌های حمایتی نظیر استراحت کافی، مصرف مایعات و استفاده از داروهای تب‌بر مانند استامینوفن توصیه می‌شود. به گفته متخصصان، پیشگیری تنها راه مطمئن برای مهار این بیماری است.
تأکید بر بهسازی محیط و اقدامات میدانی
احمد نفیسی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری هرمزگان، در جلسه پدافند غیرعامل استان با هشدار نسبت به شرایط موجود، گفت: بهسازی محیط، رفع آب‌های راکد و مدیریت نقاط مستعد تجمع آب، اقدامی حیاتی در پیشگیری از گسترش پشه آئدس و بیماری تب دنگی است.
وی افزود: چاله‌های آسانسور، مخازن بلااستفاده و محوطه‌های رهاشده از مهم‌ترین محل‌های تجمع آب و تخم‌گذاری پشه هستند. دستگاه‌های اجرایی موظف‌اند با همکاری شهرداری‌ها نسبت به رفع این نقاط اقدام کنند.
در همین جلسه، پژمان شاهرخی، رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، گزارشی از اقدامات انجام‌شده ارائه داد.
وی به فعال‌سازی تیم‌های واکنش سریع، اجرای عملیات سم‌پاشی هدفمند در نقاط آلوده و آموزش عمومی اشاره کرد و گفت: مبارزه با پشه آئدس نیازمند عزم همگانی است و بدون مشارکت مردم، هیچ برنامه‌ای به نتیجه نخواهد رسید.
مشارکت اجتماعی؛ کلید مدیریت بحران
همزمان با تشدید نگرانی‌ها از شیوع تب دنگی، کمیته ارتباط خطر و مشارکت اجتماعی در هرمزگان تشکیل شد. در این نشست که با حضور نمایندگان وزارت بهداشت و استانداری برگزار شد، بر اهمیت هم‌افزایی سازمان‌ها و مردم تأکید شد.
دکتر احمد رییسی، رییس گروه مدیریت بیماری‌های منتقله از ناقلین وزارت بهداشت، در این نشست گفت: مدیریت موفق بحران‌های زیستی تنها با مشارکت اجتماعی امکان‌پذیر است. همه نهادهای اجتماعی، فرهنگی و اجرایی باید در زمینه اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی نقش‌آفرینی کنند.
دکتر یحیی میرزاده، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه استان تأکید کرد: همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، شهرداری‌ها و ادارات در سطوح مختلف باید به صورت مستمر ادامه یابد. استان هرمزگان به دلیل همجواری با کشورهای حوزه خلیج فارس و حجم بالای ترددهای دریایی و هوایی، بیش از سایر استان‌ها در معرض خطر است.
سپیده جوادی، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری هرمزگان، نیز ظرفیت بیش از دو هزار و ۵۰۰ تشکل مردم‌نهاد فعال در استان را فرصتی ارزشمند دانست و گفت: اگر این تشکل‌ها در کنار شهرداری‌ها و دستگاه‌های اجرایی قرار گیرند، می‌توانیم محیط شهری و روستایی را به شکل هدفمند بهسازی کنیم.
سرمایه‌گذاری در پیشگیری، کاهش هزینه‌های درمان
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری در ادامه افزود: هرچه سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه پیشگیری صورت گیرد، هزینه‌های درمان کاهش خواهد یافت. تب دنگی تنها یک بیماری نیست؛ بلکه تهدیدی برای اقتصاد خانواده‌ها، نیروی کار و امنیت اجتماعی نیز به شمار می‌آید.
وی تصریح کرد: هزینه‌های ناشی از بستری بیماران، غیبت از کار و فشار روانی بر جامعه بسیار بیشتر از هزینه‌هایی است که می‌توان با اقدامات پیشگیرانه صرفه‌جویی کرد. بنابراین تمرکز اصلی باید بر آموزش عمومی، پاکسازی محیط‌ها و همکاری بین‌بخشی باشد.
کارشناسان بهداشت تأکید دارند که اطلاع‌رسانی باید به صورت مداوم ادامه یابد. در بسیاری از موارد، مردم با ظاهر ساده تب دنگی آن را با سرماخوردگی یا آنفلوآنزا اشتباه می‌گیرند و همین موضوع می‌تواند روند درمان حمایتی را به تأخیر بیندازد.
به گفته پزشکان، مراجعه به موقع به مراکز درمانی، استفاده نکردن از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و پرهیز از خوددرمانی از نکات مهم در مدیریت بیماری است.
هرچند تاکنون موارد شناسایی‌شده تب دنگی در هرمزگان محدود بوده است، اما مسئولان بهداشت و درمان استان هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به این وضعیت می‌تواند به گسترش بیماری منجر شود.
تجربه کشورهای آسیای جنوب شرقی نشان داده است که پشه آئدس در صورت نبود کنترل مستمر می‌تواند در مدت کوتاهی به یک تهدید گسترده تبدیل شود.
به همین دلیل، همکاری همه دستگاه‌های اجرایی، مشارکت عمومی، بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد و استمرار برنامه‌های آموزشی، تنها راه عبور استان از این تهدید است.
هرمزگان این روزها درگیر آزمونی حساس است؛ آزمونی که نتیجه آن نه تنها بر سلامت شهروندان، بلکه بر آرامش اجتماعی و اقتصادی استان تأثیر خواهد گذاشت. مقابله با تب دنگی، آزمونی است برای سنجش میزان همبستگی و همکاری مردم و مسئولان در برابر یک تهدید مشترک.
